De emotionele thermostaat: snel beter in je vel met vier krachtige knoppen

Wat is de Emotionele Thermostaat?

De emotionele thermostaat is het model dat we bij Per4mance gebruiken als techniek om je gedachten en emoties te sturen. In onze trainingen en coaching komt de emotionele thermostaat regelmatig aan bod, juist omdat het zo'n krachtige tool is.

Dit model is tot stand gekomen op basis van concepten uit NLP (Neuro Linguistic Programming), inzichten uit lezingen van Jim Rohn en het boek Je ongekende vermogens van Anthony Robbins. Waar veel mensen denken dat emoties vooral gebeuren, kun je zelf aan deze vier knoppen draaien om je gevoel op dat moment bij te sturen. De emotionele thermostaat biedt daarmee een praktische tool om stress, frustratie of onzekerheid om te zetten in kracht, rust of zelfvertrouwen.

De vier knoppen:

Betekenis: Welke betekenis geef jij aan gebeurtenissen?
Wat betekent een gebeurtenis voor jou? Het verhaal dat je jezelf vertelt, bepaalt je gevoel. Is feedback een bedreiging, of een kans om te groeien? Door bewust te kiezen voor een constructieve betekenis, verschuif je je emotie direct.

Focus: Waar let je op of denk je aan?
Waar richt jij je aandacht op? Wat je aandacht geeft, groeit. Focus je op wat niet goed gaat, of op wat mogelijk is? Focus je op al die taken die je niet af hebt gekregen, of op alles wat je wél hebt afgerond? Door je focus bewust te verleggen, stuur je je emotionele toestand.

Fysiologie: Wat is je lichaamshouding?
Je lichaamshouding, ademhaling, gezichtsuitdrukking en hoe je beweegt beïnvloeden direct je gevoelens. Ingezakt zitten, oppervlakkig ademhalen, naar de grond kijken: het brengt je direct in een lage energie. Sta je rechtop, kijk je omhoog en haal je diep adem? Dan komt er vanzelf ruimte voor positief gevoel en kracht. Het interessante is: 'faken' helpt! Onderzoeken tonen aan dat wie vrolijk kijkt, zich ook daadwerkelijk vrolijker gaat voelen – zelfs als je glimlach nep is. Probeer het eens uit: verander je fysiologie en voel het verschil!

Woorden: Welke woorden gebruik jij in je communicatie?
Woorden zijn geladen en hebben kracht. Zeg je “Dit is een ramp!” of “Dit is een uitdaging”? “Dit is onmogelijk” roept andere emoties op dan “Dit is uitdagend, maar ik kan het leren.” Spreek je over “Ik ben gesloopt” of “Ik ben toe aan rust”?

 

De omgevingstemperatuur – hoe beïnvloedt je omgeving jouw gevoelens?

Jouw stemming wordt niet alleen bepaald door je eigen knoppen, maar ook door de omgeving waarin je je bevindt. Vaak nemen we – meestal onbewust – het humeur van anderen over. Omring je je veel met klachten en negativiteit, dan kleurt dat je eigen gevoel. Wil je je emotionele thermostaat structureel op een positieve stand zetten, kies dan bewust met wie je tijd doorbrengt en waarop je je laat voeden. Dit geldt voor relaties, nieuwsconsumptie en zelfs de woorden die anderen tegen jou gebruiken.

Figuur 1: De emotionele thermostaat (Uit: Jezelf de Baas - Marcel van Wiggen)

 

Waarom zijn de vier knoppen van de emotionele thermostaat belangrijk voor jou als professional?

Wie zijn emotionele thermostaat leert bedienen, heeft niet alleen meer regie over stress en tegenslag – het heeft impact op je productiviteit, relaties en gezondheid. Professionals die deze knoppen actief inzetten, rapporteren meer werkplezier, minder werkstress en sneller herstel bij tegenslag. En dat effect is wetenschappelijk onderbouwd: optimisten worden creatiever, presteren beter en zijn zelfs gezonder.

Praktische voordelen:

• Sneller schakelen bij stress en tegenslag: Realiseer je dat je altijd minimaal één knop kunt bedienen, bijvoorbeeld door eerst je ademhaling (fysiologie) te vertragen wanneer je spanning voelt.
• Bewuster omgaan met lastige situaties: De betekenis die je geeft aan een opmerking van een collega (“kritiek” vs. “leermoment”) verandert je hele gevoel en reactie.
• Meer impact in je communicatie: De woorden die je kiest, versterken verbinding of creëren afstand – zowel bij zelfspraak als in interacties met collega’s.
• Positiever in het leven staan met meer energie: Door negatieve gedachten, emoties en woorden om te zetten in positieve tegenhangers, creëer je instant een positiever gevoel en ga je met meer energie door het leven.

Een voorbeeld uit de praktijk:

Tijdens onze trainingen en coachgesprekken merken deelnemers steevast dat het spelen met deze knoppen direct effect heeft. Een deelnemer die herstellende was van een burn-out, koos bewust voor een rechte houding en krachtige zelfspraak tijdens wandelingen met de hond. Na een week voelde hij zich aanzienlijk energieker en werd zelfs vaker spontaan aangesproken door anderen. Zijn hele houding en gevoel voelden letterlijk ‘lichter’.

Hoe pas je de emotionele thermostaat concreet toe? (stappenplan)

Aan de slag met de emotionele thermostaat betekent bewustwording én actie. Gebruik deze vier praktische stappen:

Stap 1: Check je huidige ‘stand’
Vraag jezelf af: “Hoe voel ik me en welke betekenis geef ik hieraan?” Merk ook op waar je focus ligt, hoe je lichaam aanvoelt en welke woorden je gebruikt.

Stap 2: Kies bewust een knop om aan te draaien

• Betekenis: Herformuleer het verhaal. "Het is veel te druk, ik krijg het niet voor elkaar." kun je vervangen door: "Er gebeurt veel om me heen, maar ik zet mijn schouders eronder en kijk naar wat ik wél kan afronden vandaag."
• Focus: Zoek actief naar wat wél werkt, of waar je invloed op hebt. Vervang negatieve vragen zoals "Waarom overkomt dit mij?" voor constructieve vragen zoals "Hoe kan ik hiervan leren?"
• Fysiologie: Ga rechtop zitten, haal drie keer diep adem of kom letterlijk in beweging.
• Woorden: Kies krachtiger, positievere taal in wat je zegt en denkt. Vervang “Dit is een ramp” door “Dit is een leerervaring.”

Stap 3: Test het effect en stuur direct bij
Merk op welk verschil je voelt. Soms werkt het om slechts één knop aan te passen, soms helpt het om op meerdere factoren in te grijpen.

Stap 4: Maak er een dagelijkse gewoonte van
Gebruik bijvoorbeeld een notitie of reminder (“Welke knop kan ik nu draaien?”) als dagelijkse check-in bij vergaderingen, deadlines of pittige gesprekken.

Concreet: een voorbeeld uit de praktijk

Stel, je krijgt last-minute feedback op je werkstuk/ projectvoorstel.

• Je merkt (betekenis): “Dit is kritiek, ik doe het niet goed.”
• Je focus: “Wat er mis was en wat ik verkeerd heb gedaan.”
• Je fysiologie: Je zakt in, hartslag omhoog.
• Je woorden: “Ik ben hier gewoon niet goed in.”

Draai de knoppen:
Geef het nieuwe betekenis (“Ze denken met me mee, zodat het nog beter wordt.”), focus op groei (“Wat kan ik verbeteren?”), rechte rug, ontspannen ademen, en positiefere taal (“Ik kan dit, ik pas het direct toe”). Je merkt meteen verschil in hoe je je voelt en reageert!

Veelgestelde vragen over de emotionele thermostaat

Is dit niet hetzelfde als emoties onderdrukken?
Nee, je erkent je gevoel juist, maar kiest vervolgens bewust hoe je er verder mee omgaat,

Helpt het ook bij sterke emoties zoals angst of woede?
Ja, vooral door direct in te grijpen op je fysiologie en woorden kun je de emotie milder maken.

Moet ik dan altijd positief zijn?
Nee, het gaat om grip, niet om ‘nep-positiviteit’. Ook ruimte geven aan minder fijne emoties hoort erbij. De regie zit in hoe je ermee omgaat.