Psychologische veiligheid: Hoe creëer je het in je team?

Wat is psychologische veiligheid precies?

Psychologische veiligheid is de collectieve overtuiging binnen een team dat het voor iedereen veilig is om interpersoonlijke risico’s te nemen. Dit betekent dat medewerkers zich durven uit te spreken, ideeën kunnen delen, vragen durven te stellen en fouten kunnen toegeven zonder angst voor vernedering, afwijzing of straf. Het is de motor achter effectieve samenwerking, innovatie en vooruitgang.

Onderzoek toont aan dat we nog ver verwijderd zijn van een volledig psychologisch veilige werkomgeving. Bijna twee op de drie medewerkers durven niet altijd hun mening te geven. Dit is een enorm verlies van potentieel. Psychologische veiligheid op het werk gaat niet over aardig zijn voor elkaar; het gaat over het creëren van een omgeving waarin openhartige en soms lastige gesprekken kunnen plaatsvinden, omdat er een diepgeworteld vertrouwen is.

Waarom is psychologische veiligheid belangrijk voor jouw team?

Een gebrek aan psychologische veiligheid is funest voor de prestaties. Teams opereren dan in een overlevingsmodus, waarbij individuen vooral bezig zijn met zelfbescherming in plaats van met het gezamenlijke doel. Investeren in psychologische veiligheid in teams levert daarentegen concrete voordelen op.

1. Verhoogde innovatie en creativiteit: Medewerkers die zich veilig voelen, zijn eerder geneigd om nieuwe ideeën voor te stellen en te experimenteren. Ze zijn niet bang om te falen, wat essentieel is voor vernieuwing.
2. Effectievere probleemoplossing: In een veilige omgeving worden problemen sneller gesignaleerd en besproken. Niemand houdt informatie achter uit angst voor de gevolgen, waardoor het team als geheel sneller kan reageren.
3. Hogere betrokkenheid en lager verloop: Medewerkers die zich gewaardeerd en veilig voelen, zijn meer betrokken bij de organisatie. Dit leidt tot meer werkplezier en een lager personeelsverloop. Zoals het e-book 'De zes niveaus van leiderschap' aangeeft, correleren hogere niveaus van leiderschap direct met meer vertrouwen en een grotere bereidheid van medewerkers om risico's te nemen.

Kortom, door psychologische veiligheid te bevorderen, investeer je direct in de veerkracht, wendbaarheid en het prestatievermogen van je team.

Hoe pas je psychologische veiligheid succesvol toe? Een stappenplan

Psychologische veiligheid ontstaat niet vanzelf. Het vereist bewuste inspanning van leiders en teamleden. De basis is vertrouwen. Vertrouwen ontstaat door connectie, voorbeeldgedrag en kwetsbaarheid. Hier is een praktisch stappenplan.

Stap 1: Geef het goede voorbeeld als leider

Als leider zet je de toon. Jouw gedrag bepaalt wat als normaal en acceptabel wordt gezien. Wees de eerste die open is over twijfels en fouten.

Praktijkvoorbeeld:
Start een teamoverleg niet met de successen, maar deel een eigen recente misser. Vertel wat je ervan hebt geleerd. Bijvoorbeeld: "Ik heb vorige week een aanname gedaan over een klantwens die niet klopte. Daardoor moesten we extra werk verzetten. Mijn les hieruit is dat ik de volgende keer direct de klant bel in plaats van te veronderstellen." Hiermee geef je het signaal dat fouten maken menselijk is en een kans om te leren.

Stap 2: Moedig actief deelname aan

Zorg ervoor dat iedereen gehoord wordt, niet alleen de mensen die van nature het hoogste woord hebben. Spreek de stillere teamleden direct aan en benadruk dat hun perspectief waardevol is.

Stel open vragen die uitnodigen tot reflectie, zoals:

• "Wat hebben we hier mogelijk over het hoofd gezien?"
• "Wie heeft hier een ander perspectief op?"
• "Ik waardeer jouw mening, wat zijn jouw gedachten hierover?"

Stap 3: Reageer productief op feedback en fouten

De manier waarop je reageert op een fout of een kritische vraag, bepaalt of iemand zich in de toekomst nogmaals durft uit te spreken. Zie feedback niet als een aanval, maar als een cadeau. Bedank de persoon voor zijn of haar openheid en focus op de inhoud. Maak van fouten een leermoment in plaats van een schuldvraag.

5 kenmerken van psychologische veiligheid in een team:

• Openheid: Teamleden durven hun gedachten, ideeën en zorgen te delen.
• Respect: Er is wederzijds respect voor ieders bijdrage, ook bij meningsverschillen.
• Risico's nemen: Men durft te experimenteren met de wetenschap dat falen een optie is.
• Hulp vragen: Teamleden voelen zich comfortabel om hulp te vragen als ze iets niet weten.
• Fouten toegeven: Fouten worden openlijk toegegeven en gezien als leermomenten.

Valkuilen om te vermijden:

Kwetsbaarheid verwarren met zwakte: Kwetsbaarheid tonen als leider is juist een teken van kracht en zelfvertrouwen. Het bouwt vertrouwen op.

Alleen focussen op het positieve: Psychologische veiligheid betekent niet dat er geen stevige discussies mogen zijn. Constructieve conflicten zijn nodig om de status quo uit te dagen en tot betere resultaten te komen.

Veelgestelde vragen over psychologische veiligheid

Vraag: Is een psychologische veiligheid training genoeg om de cultuur te veranderen?
Antwoord: Een training kan een uitstekende start zijn om bewustzijn en vaardigheden te creëren. Echter, voor een duurzame verandering is het essentieel dat de geleerde principes dagelijks in de praktijk worden gebracht en voorgeleefd door het leiderschap.

Misverstand: Psychologische veiligheid betekent dat iedereen het altijd met elkaar eens moet zijn.
Correctie: Juist niet. Psychologische veiligheid creëert de voorwaarde om het oneens te kunnen zijn op een respectvolle en productieve manier. Het maakt stevige debatten mogelijk die leiden tot betere beslissingen.

Samenvatting

De kern van psychologische veiligheid is vertrouwen. Het is de overtuiging dat je in je team jezelf kunt zijn, risico's mag nemen en open kunt zijn over fouten. Door als leider het goede voorbeeld te geven, actief deelname aan te moedigen en productief te reageren op feedback, bouw je aan een fundament waarop teams kunnen excelleren. Dit ontgrendelt niet alleen het volledige potentieel van je team, maar creëert ook een werkomgeving waar mensen met energie en plezier werken.

Wil je jouw vaardigheden in het creëren van psychologische veiligheid verder ontwikkelen en leren hoe je een high-performing team bouwt? Bekijk dan onze maatwerk teamtrainingen of verdiep je in de principes van inspirerend leiderschap met ons e-book over de zes niveaus van leiderschap.